VIII. Zlot Związku Towarzystw Gimnastycznych „Sokół” w Polsce. Sokolstwo Polskie solidnie przygotowało się swego ósmego Zlotu, który się odbył w dniach 26-29 czerwca 1937 roku w Katowicach pod protektoratem Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych Marszałka Polski Edwarda Śmigłego Rydza i Jego Eminencji ks. Kardynała dr. Augusta Hlonda Prymasa Polski. W specjalnym Dodatku Technicznym do „Przewodnika Gimnastycznego ‘Sokół’ wydrukowano ćwiczenia na ten zlot. W imponującej defiladzie maszerowało 25 tysięcy sokołów. Przed trybuną, na tle biało-czerwonych flag, ustawiono ołtarz polowy. Gdy gen. Berebecki odebrał raport, przeszedł przed frontem oddziałów sokolich ustawionych w karnym szyku, ciągnącym się ponad 1,5 km. Przemawiali prezes związku Franciszek Arciszewski i inni przedstawiciele. W swojej homilii ks. prałat Jachimowski, kapelan ZTG „Sokół” w Polsce, w podniosłych słowach mówił o roli sokolstwa. „Dziennik  Bydgoski” pisał, że na Wszechpolski Zlot Sokoła w Katowicach stanęło 22 tysiące umundurowanych druhów i druhen. Doliczając starszyznę sokolą, licznych „cywilów”, sympatyków sokolstwa, należy stwierdzić, że do Katowic przybyło wtedy około 40 tysięcy osób z Polski i z zagranicy. Na uroczyste otwarcie VIII Zlotu przybyli: ks. biskup śląski Adamski, wojewoda Grażyński, prezes Międzynarodowej Federacji Gimnastycznej hr. Adam Zamoyski, prezes Związku Sokolstwa Czeskiego dr Bukowski i sekretarz dr Koppel, reprezentant sokolstwa rosyjskiego na emigracji Dołgopiatow z Pragi i wielu innych.

Sztafeta bydgoska przywiozła w pięknym pucharze wodę z morza polskiego, która przebyła drogę: Bydgoszcz – Gdynia – Katowice. Podczas pokazów tańców z Dzielnicy Pomorskiej przedstawiono taniec kaszubski. Dwoma pociągami wyruszyło z Pomorza przeszło 1 600 druhów i druhen. Urząd Wojewódzki Pomorski z okazji zlotu zezwolił „Sokołowi” na zbiórkę publiczną, zorganizowaną w dn. 10-17 maja 1937 r. w ramach „Tygodnia Sokoła”. Zlot ten miał też serdeczne poparcie władz państwowych i wojskowych oraz Kościoła katolickiego na Pomorzu. Podczas zjazdu Rady Dzielnicy Pomorskiej 6 maja 1937 roku w Toruniu omawiano przygotowania do katowickiego zlotu. W posiedzeniu tym uczestniczył przybyły z Warszawy prezes związku Franciszek Arciszewski, wojewoda pomorski Władysław Raczkiewicz (w młodości aktywny sokół), dowódca Okręgu Korpusu VIII gen. Wiktor Thommeé, popierający sokolstwo, ks. dziekan kanonik Leon Kozłowski i wielu innych gości. Na zlocie Dzielnica Pomorska, występująca z odrębnymi popisami, odniosła szczególny sukces. Zarówno ćwiczenia druhów, żywy obraz „Dar Pomorza”, jak i tańce druhen w strojach marynarskich, utworzenie napisu „Pomorze” przez druhny i druhów, sygnalizacja chorągiewkami słów: „Nie ma Polski bez Pomorza” – wszystkie te popisy i obrazy wywołały szczery entuzjazm. Jednym z najbardziej udanych punktów bogatego programu zlotu był występ młodzieży z gniazda „Sokół” I w Bydgoszczy. Kiedy kierowana przez Romana Kaczmarczyka młoda kawaleria na tekturowych konikach przegalopowała przez arenę, publiczność wprost szalała od braw, krzyku i radości. W odezwie pozlotowej zarząd Dzielnicy Pomorskiej podał do wiadomości publicznej, że sokoli z Pomorza przybyli masowo do Katowic w celu zadokumentowania, iż sokola Dzielnica Śląska jest nieodłączną częścią Macierzy, oraz złożenia hołdu ludowi śląskiemu. W odezwie m.in. napisano: „Zlot w Katowicach – to jednocześnie nowa więź polskości pomiędzy ziemiami Rzeczypospolitej, to nowy ślub braterstwa, który równie gorącym sercem złożyliśmy”. Praca sokola została oceniona przez władze państwowe bardzo pozytywnie. Zlot katowicki dał dowód przywiązania „Sokoła” do Kościoła katolickiego i państwa, wielkiej gotowości patriotycznej i siły ideowo-moralnej tej organizacji, ale też tężyzny fizycznej. Jak pisano w „Dzienniku Bydgoskim”, sens maksymy „W zdrowym ciele zdrowych duch” został spaczony w ostatnich latach, kładzie się bowiem nacisk tylko na pierwszą część przysłowia i dba w sporcie tylko o zdrowe ciało. Inaczej, może nie nowocześnie, ale „mądrze postępuje ‘Sokół’, który stara się o harmonijny rozwój sił cielesnych i duchowych”. Nie wyniki i rekordy są celem w „Sokole”. Chodzi o zdrowie, o kondycję fizyczną, o wychowanie ludzi naprawdę silnych, którzy by zdołali stanąć w obronie ojczyzny. Dodatkową zaletą Sokolstwa jest to, że nie obejmuje jednej tylko warstwy społecznej, lecz  „rozprzestrzenia się na wszystkie sfery i zawody. Pan mecenas i robotnik maszerują ochoczo w jednym szeregu”. Podczas zlotu w Katowicach odbyły się też zawody związkowe. Sokoli z Pomorza zajęli w nich następujące miejsca. W zawodach gimnastycznych druhen dla zastępów stopnia niższego stanęło 11 zastępów; I miejsce zajęły sokolice z Bydgoszczy, II – z Krakowa, III – z Gdyni. W zastępach stopnia niższego I miejsce zajęła Wanda Kamińska, II – Łucja Malinowska, III – Bronisława Tykońska, wszystkie trzy z Bydgoszczy. Drugie miejsce w zastępach stopnia średniego zajęła Szafrankówna z Gdyni. W klasyfikacji druhów w zastępach stopnia średniego I miejsce zajęli sokoli z Bydgoszczy, a indywidualnie II miejsce Alfons Domżalski z Bydgoszczy. W zastępach stopnia niższego III miejsce zajęło gniazdo Grudziądz III. W związkowych zawodach lekkoatletycznych sokoli z Pomorza zajęli w poszczególnych konkurencjach następujące pozycje. Rzut młotem –  III miejsce Alojzy Więckowski. Rzut oszczepem – I miejsce Franciszek Mikrut, II Albin Mikrut, III Jan Dyka. W pchnięciu kulą – II miejsce i to samo w rzucie dyskiem zajął Władysław Zieliński. W skoku w dal – I miejsce R. Stanisławski, III Fr. Gierszewski. Trójskok – II miejsce Karol Motas. Bieg 100 m – II miejsce Stanisławski. Bieg 200 m – I miejsce Stanisławski, III Przybylski. Bieg 1 500 m – III miejsce  Edmund Kazanowski. W sztafecie 4 x 100 m na punkty wśród sześciu dzielnic I miejsce Dzielnica Pomorska. W poszczególnych dyscyplinach natomiast: pięciobój – I miejsce Józef Ratajczak, III  Julian Zieliński. Pchnięcie kulą – I miejsce Klara Gackowska, Grudziądz, II Franciszka Pastwówna, Bydgoszcz. Bieg 60 m – I miejsce Staruszkiewiczówna, II Małgorzata Felska, III Jadwiga Gawrońska. Bieg 100 m I miejsce Staruszkiewiczówna, II Jadwiga Gawrońska, III Łucja Folkmitówna (wszystkie z Grudziądza). Skok w dal – I miejsce Małgorzata Felska, II Staruszkiewiczówna. Skok wzwyż – I miejsce Małgorzata Felska, II Łucja Folkmitówna. Rzut oszczepem – I miejsce Klara Gackowska, II Franciszka Pastwówna. Rzut dyskiem – I miejsce Klara Gackowska, III Małgorzata Odżdżanka. Sokolice z Pomorza zajęły też I miejsce w sztafetach 4 x 75 m i 4 x 100 m. W trójboju II miejsce zajęła Helena Ludwicka. W ogólnej punktacji zawodów związkowych w L.A. I miejsce zajęła Dzielnica Pomorska – 403 pkt., II – Dzielnica Wielkopolska – 282 pkt., III – Dzielnica Śląska – 216 pkt., IV – Dzielnica Mazowiecka – 130 pkt., V – Dzielnica Małopolska 55 pkt. Również w grach sportowych sokoli pomorscy zajęli wysokie miejsca: druhowie I miejsce w koszykówce i druhny II miejsce w siatkówce.

opracował Andrzej Bogucki